Zekât Nedir?
Zekât, İslam dininde farz (zorunlu ibadet) olarak kabul edilen mali bir ibadettir. Toplumsal adaletin sağlanmasında önemli bir araçtır. Arapça’da “temizlenme” ve “artma” anlamlarına gelen zekât, nisab miktarına (belirli bir servet sınırı) ulaşan Müslümanların, mallarının %2,5’ini ihtiyaç sahiplerine vermelerini emreder. Bu yönüyle, zekât; zekât hesabı, nisab, fakir, miskin gibi kavramlarla birlikte sıkça ele alınır.
İslam’da Zekâtın Yeri
Kur’an-ı Kerim’de Zekât:
“Namazı kılın, zekâtı verin…” (Bakara, 2:43)
Bu ayet, zekatın toplumsal ve bireysel önemini vurgular.
Hz. Muhammed (S.A.V.)’in Hadislerinde:
“Zekât, İslam’ın köprüsüdür.” (Buhari)
Bu hadis, zekatın hem bireysel hem de toplumsal refahın teminatı olduğunu ifade eder.
Sadaka ile Farkı:
Zekât, farz iken; sadaka gönüllü olarak yapılan nafile yardımlardır. Bu ayrım, İslam hukukunda önemli bir yer tutar.
Yapılandırılmış Veri: Kavramlar Tablosu
Kavram | Açıklama |
---|---|
Farz | Yapılması zorunlu ibadet |
Nisab | Zekât verme eşiği (örneğin 85 gr altın veya 150.000 TL) |
Sadaka | Gönüllü yardım, nafile ibadet |
Zekât Verme Şartları
Zekâtın farz sayılabilmesi için belirli şartların sağlanması gerekmektedir. Bu şartlar, servetin ölçütü, geçerlilik süresi ve borçların düşülmesi gibi hususları kapsar.
Zekâtın Farz Olması İçin Gereken Şartlar
- Nisab Miktarı: Zekâtın farz olması için, müminin elinde en az 85 gram altın veya bunun parasal karşılığı bulunmalıdır. Güncel hesaplamalarda 2023 itibarıyla bu miktar yaklaşık 150.000 TL olarak belirlenmiştir.
- Havale Yılı (Zaman Şartı): Zekât verilecek malın üzerinden en az 1 yıl geçmiş olması gerekmektedir.
- Borçların Çıkarılması: Hesaplama yaparken, temel ihtiyaçlar ve ödenmemiş borçlar çıkarıldıktan sonra geriye kalan mal varlığının nisaba ulaşması gerekir. Böylece kişinin geçiminde ihtiyaç duyulan miktar hesap dışı bırakılır.
Mal Türü | Nisap Miktarı |
---|---|
Altın | 85 gram |
Para | Yaklaşık 274.077,66 TL (2025 verileri) |
Ticaret Malı | Yıllık kârın %2,5’i |
Zekât Hesaplama Yöntemleri
Zekât hesaplama, sahip olunan mal türüne göre farklılık göstermektedir. Aşağıda, zekât hesaplaması için temel yöntemler ve adımlar detaylandırılmıştır.
Mal Türlerine Göre Zekât Hesaplama
- Altın ve Gümüş:
- Altın: 85 gram altın nisap değeridir. Üzerinde 1 yıl beklemiş altın için, toplam miktarın zekât’i zekât olarak hesaplanır.
- Gümüş: Nisap değeri olarak 595 gram gümüş kullanılır. Gümüş sahipleri de benzer şekilde hesaplama yaparlar.
- Para: Birikim tutarı nisabı aşıyorsa, birikimin 40’ta 1’i (yaklaşık zekât) zekât olarak verilir. Örneğin, 200.000 TL’lik birikimde 5.000 TL zekât verilir.
- Ticaret Malları: Ticaret yapılan mal varlıklarında, yıllık kâr üzerinden zekât oranında zekât hesaplanır.
Adım Adım Zekât Hesaplama
- Toplam Varlığın Belirlenmesi: Sahip olduğunuz mal varlığını (para, altın, ticaret malları vb.) belirleyin.
- Borçlar ve Temel İhtiyaçların Çıkarılması: Borçlarınızı ve temel yaşam giderlerinizi hesaplayıp varlıklarınızdan çıkarın.
- Nisab Şartının Sağlanması: Kalan miktarın, belirlenen nisab miktarını aşıp aşmadığını kontrol edin.
- Zekât Oranının Uygulanması: Kalan miktarın %2,5’ini (hesaplanan tutar) ihtiyaç sahiplerine verin.
Online Araç Önerileri
- Diyanet Zekât Hesaplama Aracı: Zekât hesaplamanızı kolaylaştırmak için Diyanet İşleri Başkanlığı’nın online hesaplama aracını kullanabilirsiniz.
Zekât Kimlere Verilir
Kur’an-ı Kerim’de zekâtın verilmesi gereken sekiz grup belirtilmiştir. Bu gruplar, fakir, miskin, borçlu, yolcu gibi ihtiyaç sahiplerini kapsamaktadır.
Kur’an-ı Kerim’de Belirtilen 8 Grup (Tevbe, 60. âyet)
- Fakirler: Temel ihtiyaçlarını karşılayamadıkları için desteklenmeleri gerekmektedir.
- Miskinler: Gelir elde edemeyen, yoksun durumda olanlar.
- Borçlular: Borçlarını ödeyemeyen ve acil desteğe ihtiyaç duyan kişiler.
- Yolcular: Memleketinden uzakta kalan, geçici ihtiyaç içinde olanlar.
- Zekât Görevlileri: Zekat işlemlerini yürüten görevliler.
- Yeni Müslümanlar: Dini bilgiyi yeni öğrenmeye başlayanlar.
- Kalplerin Yumuşatılması İçin: İslam’a yakınlaştırma amacıyla yapılan destekler.
- Özgürlük Mücadelecileri: İslam toplumunun kurtuluşu için mücadele edenler.
Zekat Kimlere Verilmez?
- Akraba (üst soy/alt soy): Özellikle, eş, çocuk, anne-baba gibi yakın aile bireylerine zekât verilmez.
- Verilebilecek Kişiler:
- Fakir
- Miskin
- Borçlu
- Yolcu
- Diğer ihtiyaç sahipleri
- Verilemeyecek Kişiler:
- Eş, çocuk, anne-baba
Zekâtın Bireysel ve Toplumsal Faydaları
Zekâtın sadece mali bir ibadet olmanın ötesinde, bireysel arınma ve toplumsal huzurun sağlanmasına da büyük katkıları vardır. Aşağıda zekatın sunduğu faydalar detaylandırılmıştır.
Manevi ve Ruhsal Temizlik
- Bireysel Arınma: Zekat, malın bereketlenmesi ve günahlardan arınma amacıyla yapılır. Dinimiz İslama göre, zekat veren kişinin malı temizlenir ve bereket kazanır.
- Ruhsal Huzur: Yardımda bulunmak, gönül rahatlığı sağlar; bu da bireysel manevi tatmini beraberinde getirir.
Ekonomik ve Sosyal Denge
- Ekonomik Denge: Toplumda servetin adil dağılımı, yoksulluğun azaltılmasına ve ekonomik dengeye katkı sağlar.
- Sosyal Dayanışma: Fakir ve miskin gibi ihtiyaç sahiplerine yardım etmek, toplumsal dayanışmayı güçlendirir. Böylece toplumda huzur ve beraberlik artar.
- Toplumsal Refah: Zekatın düzenli dağıtımı, sosyal adaletin ve toplumdaki eşitliğin sağlanmasında önemli rol oynar.
Hadis ve Ayetlerle Desteklenen Zekâtın Faydaları
“Zekât, (kişinin Müslümanlığının) bir delilidir…” (İbn Mâce, Tahâret, 5)
“Sadakanın en hayırlısı, ihtiyaç fazlası maldan verilendir.” (Ebû Dâvûd, Zekât, 39)
“Allah Resûlü’nü (s.a.v.) şöyle derken işittim: ‘Üzerinden bir yıl geçmeyen mal zekâta tâbi değildir.” (İbn Mâce, Zekât, 5)
“Allah’ın, zenginlerinden alınıp fakirlerine verilmek üzere mallarına zekâtı farz kıldığını onlara bildir.” (Buhârî, Zekât, 1)
“Namazı kılın, zekâtı verin.” (Bakara, 43)
Zekat Vermenin Faydaları
- Bireysel Faydalar:
- Manevi arınma ve bereket
- Günahlardan temizlenme
- Toplumsal Faydalar:
- Ekonomik denge
- Sosyal dayanışma ve huzur
Örnek Zekat Hesaplaması
Örnek Durum:
100.000 TL birikimi olan bir kişi, 1 yıl boyunca elinde bulunan bu parayı zekat vermeye hak kazanmıştır.
Hesaplama:
100.000 TL’nin %2.5’i = 2.500 TL
Yani, bu kişi 2.500 TL zekat vermelidir.
Hadis ve Ayetlerle Destek
“Zekât, (kişinin Müslümanlığının) bir delilidir…” (İbn Mâce, Tahâret, 5).
“Namazı dosdoğru kılın, zekâtı verin ve rukû edenlerle beraber siz de rukû edin.” Bakara / 43. Ayet
Zekat Yardımları ve Güvenilir Kurumlar
Türkiye’de ve dünyada zekatınızı güvenle ulaştırabileceğiniz birçok kurum bulunmaktadır. Bu kurumlar, hem İslam’ın prensiplerine uygun hem de şeffaf çalışma ilkeleriyle öne çıkarlar.
Zekat, İslam’ın beş şartından biri olarak hem bireysel manevi arınmayı hem de toplumsal adaletin sağlanmasını hedefler. Nisab miktarı, zekat hesabı ve dağıtım kriterleri gibi detaylar, zekatın hem İslam hukuku hem de ekonomik denge açısından ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Zekatın doğru hesaplanması ve ihtiyaç sahiplerine ulaştırılması, toplumda refahın artması ve sosyal dayanışmanın güçlenmesi için vazgeçilmezdir.