Fıtır Sadakası Nedir ve Ne Zaman Verilir?

Fıtır sadakası (fitre), halk arasında fitre olarak bilinen ve Ramazan ayının manevi zenginliğini yansıtan önemli sadaka türüdür. Bu sadaka, insanın yaratılışındaki şükrü ve Ramazan orucunu tamamlayarak bayrama ulaşmanın ifadesi olarak verilir. İslami ilkelere göre, maddi durumu el veren ve Ramazan ayının sonuna yetişen her Müslüman, kendisi ve küçük çocukları için fıtır sadakası vermekle yükümlüdür. Hz. Peygamber (s.a.s.) her durumda, köle-hür, büyük-küçük, kadın-erkek tüm Müslümanlara fitrenin gerekli olduğunu ifade etmiştir (Ebû Dâvûd, Zekât, 20 [1619]).

Fıtır Sadakasının Vacip Oluşu ve Veriliş Zamanı

Fıtır sadakasının vacip oluşu, sünnetle sabittir. (Buhârî, Zekât, 70-78 [1503-1512]; Müslim, Zekât, 12-21 [984-985]) Sadakanın amacı, bayramın coşkusunu yoksullara ulaştırmak, onların günlük temel gıda ihtiyacını karşılayarak bayram sevincine ortak olmalarını sağlamaktır.

Ne Zaman Verilir?

• Ramazan Bayramının Birinci Günü: Fıtır sadakası, aslen bayramın birinci günü verilmek üzere farz kılınmıştır.
• Bayramdan Önce Verilmesi: Bayram namazından önce fıtır sadakasının verilmesi daha faziletlidir ve müstehap kabul edilir.
• Bayram Günü veya Sonrası: Bayram günü veya sonrasında da verilebilir; ancak bayramdan sonraya bırakılması mekruhtur.
• Şâfiî Mezhebinde: Fitre, meşru bir mazeret bulunmadıkça bayramın birinci gününün gün batımından sonraya bırakmak haram sayılır. Ayrıca, Ramazan’ın ilk günlerinde de fitre vermek caizdir. (Nevevî, el-Mecmû’, 6/128)

Fıtır Sadakasının Amacı ve Hesaplanması

Fıtır sadakasının hedefi, bir fakirin içinde yaşadığı toplumun yaşam standardına uygun olarak bir günlük (iki öğün) normal gıda ihtiyacını karşılamak suretiyle onun bayram sevincine ortak olmasına vesile olmaktır. Günümüzde fıtır sadakası miktarı belirlenirken, kişinin günlük temel gıda ihtiyacını karşılayacak miktarın ölçü alınması daha uygun görülmektedir.

Kimler Fıtır Sadakası Vermekle Yükümlüdür?

Ramazan Bayramı’na ulaşan, temel ihtiyaçlarının ve bir yıllık borçlarının dışında nisap miktarına (80,18 gr. altın veya buna denk değer) sahip olan Müslümanlar, kendileri ve velâyetleri altındaki çocuklar için fıtır sadakası vermekle yükümlüdür. (Kâsânî, Bedâî’, 2/70,72)

Ancak, fıtır sadakası ile yükümlü olmak için malın “artıcı” özellikte olması ve üzerinden bir kamerî yıl geçmesi gerekmez. Yani, bir kişinin sahip olduğu mal, mevcut şartlara göre zekât ve fıtır sadakası vermek için farklı değerlendirilir.

Kişi kendisi ve ergenlik çağına ulaşmamış çocukları için fitresini vermelidir. (Kâsânî, Bedâî’, 2/70)

Ancak, anne-baba, büyük çocuklar, karısı, kardeşleri ve diğer yakınları için fitre ödeme zorunluluğu yoktur. Yine de, vekâletleri olmadığı halde bu kişiler için ödeme yapılırsa, fıtır sadakası geçerli sayılır.

Şâfiî mezhebinde ise; fıtır sadakası vermek farz olup, nisap miktarı şartı aranmaz. (Şirbînî, Muğni’l-muhtâc, 1/594) Dolayısıyla, temel ihtiyaçları yanında bayram günü ve gecesine yetecek kadar azığa sahip her Müslüman fitre ile yükümlüdür. Ayrıca varlıklı olanlar, Müslüman olan eşleri, çocukları, ana-babaları ve diğer yakınları için de fıtır sadakası vermelidir. (Şirbînî, Muğni’l-muhtâc, 1/594; İbn Rüşd, Bidâyetü’l-müctehid, 1/279-280)

Fıtır Sadakası Kimlere Verilebilir, Kimlere Verilemez?

Fıtır sadakası, kişinin bakmakla yükümlü olmadığı yoksul Müslümanlara verilir. Bu yardımdan, zekât, fıtır sadakası veya fidye gibi uygulamalardan doğrudan veya dolaylı olarak yararlanmak uygun değildir.

Verilemeyecek Kişiler:

• Kendi usûl ve fürûu (anne, baba, dedeler, nineler, çocuklar, torunlar)
• Eşler

Verilebilecek Kişiler:

Kardeş, teyze, dayı, amca, hala ve onların çocukları gibi, yakınları fakir ise onlara da fıtır sadakası verilebilir. (Merğinânî, el-Hidâye, 2/224)

Fıtır sadakası, Ramazan ayı boyunca oruç tutan bir Müslümanın, bayrama ulaşmasının şükrü olarak vermesi gereken vacip bir sadakadır. En uygun zamanı, bayram namazından önceki vakitler olarak kabul edilir. Hesaplamada kişinin günlük gıda ihtiyacını karşılayacak miktar esas alınırken, belirli kimselere (usûl, fürûu, eş) fıtır sadakası verilmesi caiz değildir. Bu önemli ibadeti, İyilik Derneği gibi güvenilir kuruluşlar aracılığıyla gerçekleştirerek, yardımlarınızın gerçek ihtiyaç sahiplerine ulaşmasını sağlayabilir, toplumsal dayanışmayı güçlendirebilirsiniz.